Warschau zoo

De oude zoo
Het winkeltje van de Panda Stichting, Chata pod Strzecha ofwel "Onder het rieten dak van de hut", zou het oudste gebouw (1928) zijn. He-le-maal niet gezien. Wel de Star Villa aan het begin van de tuin, ook van 1928. Deze blokkendoos in Nieuwe Zakelijkheid is neergezet als directiewoning.

De oorspronkelijke zoo van 12 hectare moet het deel zijn geweest van de ingang tot en met de fontein cq Chata pod Strzecha. Aan de linkerzijde van de weg, niet ver van de ingang ligt een Pools poollandschap voor zeehonden en ook een indrukwekkend optrekje voor ijsberen in abstracte Hagenbeckstijl. Hoe vaak zie je nu ijsberen in een kubistisch verblijf?! Deze onderkomens zijn 1930-40 opgetrokken, net als die voor olifanten, giraffen, antilopen, apen en nijlpaarden.

In de jaren vijftig laat zoodirecteur Landowski een zwembad voor ijsberen aanleggen en het aquarium. Buiten de zoo, aan de Solidarnosc is in 1952 een betonnen bereneiland gekomen compleet met water, riolering en schrikdraad om bezoekers naar de zoo te lokken. De beren zijn in de zomer nog altijd gratis te bezichtigen. In 1953 komt er een roofkattenfokkerij in de zoo.

Structuur moderne tuin
Na zijn vliegende start met dieren van andere dierentuinen en van fokkers, werkt Landowski aan een moderne dierentuin met nieuwe buitenruimtes, een complex voor watervogels, een giraffenverblijf en fokprogramma's. Het ijsberenverblijf is volledig herbouwd, het aquarium gerenoveerd en de facilitaire voorzieningen op peil gebracht. Het aquarium behoort duidelijk tot de oudere objecten in de tuin.

21e eeuwse gebouwen

• Het olifantenverblijf (2003) beslaat 6000 vierkante meter en heeft een grote buitenruimte met twee baden en een kleine buitenruimte. Binnen zijn er nachtverblijven voor de Afrikaanse olifanten, een bassin en loopruimte.
• Het insectarium van januari 2006 etaleert tarantula, schorpioen, duizendpoot en kakkerlakken in vitrines langs een imitatiepaadje door een imitatiebos.
• Een nieuw onderkomen voor panters is van juli 2006, het mensapenpaviljoen van 2008 en het nijlpaardenhuis van 2010. In het nijlpaardengebouw bevindt zich ook het grootste haaienbassin van het land. Trots ook zijn de Warschauwiakken op de vrije vluchtvolière in hun zoo.

In de Tweede Wereldoorlog opereert zoöloog Żabiński als zoodirecteur, verzetsman en hoofd groenvoorziening Warschau. Hierdoor kan hij wapens en onderduikers in leegstaande dierenverblijven verbergen. De piano in de woonkamer is gebruikt om waarschuwingssignalen door te geven. De villa is nu als een soort oorlogsmuseum op afspraak te bezoeken.

Na uitbreiding tot 40 hectare sluit de zoo september 1939. Verblijven zijn dan al gedeeltelijk gebombardeerd en dieren omgekomen, afgeschoten, loslopend in de stad aangetroffen, en de meest waardevolle exemplaren gedeporteerd naar Duitsland.

De in 1944 gewond geraakte en gevangengenomen Jan Żabiński keert in 1949 terug in de functie van dierentuindirecteur. Eind 1950 neemt hij ontslag om boeken te schrijven en radioprogramma's over dieren te maken.

Financieel suffert de dierentuin echter elk jaar meer. Żabiński's opvolger Landowski overlijdt in 1972 en pas vanaf de jaren tachtig, wanneer het stadsbestuur structurele financiering regelt, breken betere tijden aan.

De meeste verblijven hebben een beeltenis van de bewoners op een buitenmuur of op een sokkel. Educatieve borden met een overdaad aan uitleg zijn verfrissend afwezig: informatief maar met mate. Iemand heeft erg zijn best gedaan op platte natuurschilderingen en fotowandjes achter de dieren als variant op kunst voor boven de bank. Pelikanen achter glas en de gibbons brengen de winter door in een vakantiehuisje. Een Aziatisch bokje is nauwelijks te zien in het sneeuwlandschap. Net echt!

Een brede wandelweg doorsnijdt de zoo over de volle lengte. Aan het eind liggen de imposante buitenverblijven voor de roofkatten. Prachtige paletten! Er is een barokke tuin en een vijver. Mooi visueel contact apenhuis en stad. Het onderkomen van de parelhoenders en soortgelijken bestaat uit een overdekte wandelgang voor bezoekers, buitenkooien met daarachter stenen binnenhokken die op tenten lijken. De curven van het reptielenhuis of Herpetarium doen aan Van Ravesteyns ontwerpen in de Rotterdamse dierentuin denken. Opvallende multimediale presentatie in het oude aquarium: een geprojecteerde school vissen flitst over de vloer.