Koninklijke Burgers' Zoo Arnhem

Iconische Hagenbeckverblijven
De iconische verblijven zoals in Carl Hagenbecks zoo Hamburg stammen uit de jaren 1930. De pinguïns achter de ingang zitten in zo'n naturalistische "Hagenbeck" met vaak niet van echt te onderscheiden rotsen, waterpartijen en andere vitale 19e-eeuwse landschapselementen. Alles wat op gevangenschap wijst is gemaskeerd. In de delen die Park heten is deze stijl die de bezoeker met de neus op de natuur drukt, nog te zien.

Hyperrealistische ecodisplays
Het familiebedrijf gaat door op het ontwerpthema "echter dan echt". Vanaf ≈1980 komen er overkapte ruimten waarin leefgebieden van dieren zijn nagemaakt. Deze kunstmatige landschappen zijn het werk van decorbouwers, technici en tuinspecialisten. Adviezen van biologen en een hoop high tech helpen plant en dier gezond en onder controle te houden. Voor de zootoeristen die ook in het landschap rondstappen is aan leerzaamheid gedacht, terwijl afdelingen marketing in dezelfde ruimte al evenementen voor zich zien. Een brede hoofdweg sluit de grootschalige verblijven op elkaar aan.

Disneyprinsen kom je niet tegen maar verder is het Amerikaanse pretparkprincipe Disneyfication of Disneyization compleet. Een massa-attractie met als enige werkelijkheid die van de ecodisplay. Alles speelt zich binnen af, de hallen op zich hebben weinig uitstraling.

Bush 1988
Onder het in 1988 grootste luchtkussendak ooit loopt het publiek in de vochtige hitte van van 1,5 hectare tropisch oerwoud, landscape immersion ten top. Bush is een replica van het Amazonewoud. Voor de staalconstructie kreeg ABT de Nederlandse en Europese Staalprijs. ABT maakt deel uit van het eigen ontwerpersteam van Burgers' Zoo.

Desert 1994
Burgers Desert heeft de aan elkaar grenzende Sonora- en Mojavewoestijnen als thema. De ruimte van ¾ hectare is met een tunnel met Bush verbonden. Net als Bush en de Mangrovehal heeft Desert de zeer lichtdoorlatende, isolerende en brandvertragende kussens als dakbedekking. Ook is, net als in de andere ecodisplays het thema verwerkt in de horecagelegenheden.

Mangrovehal 1992 en 2017
Bij de bouw van de oude Mangrovehal die oorspronkelijk als proeftuintje voor Burgers Bush diende, kwam de Duitse ingenieur Vogler met de inmiddels bekende EFTE dakkussens van 3 bij 6 meter. De Mangrovehal 2017 heeft het land Belize als thema. Het begint al met Caribische huisjes op het voorplein. De grootste mangrovehal ter wereld is een koepel met dezelfde diameter als de koepelgevangenis van Arnhem, 60 meter. Het hoogste punt is 16 meter boven de grond. De ronde vorm en het frame met dakkussens zorgen dat er veel daglicht binnenstroomt, dat bomen de hoogte in kunnen en doen zeker iets met de bezoekersbeleving. Het dak dat binnen niet ondersteund is door pilaren heeft een ventilatieluik. Met ingenieuze zonwering en een warmte-koude-opslag installatie regelt men de temperatuur. Een avonturenpad is er natuurlijk ook; 1000 vlinders fladderen rond en achter een onderwaterkijkruit van 12 bij 1,8 meter zwemmen 3 zeekoeien in 1 miljoen liter zoet water.

Ocean 1998: 8 miljoen kunstmatig zeewater
Ocean biedt een onderwaterervaring terwijl je zelf droog blijft, is het idee. De Zwitserse dierentuin Basel zal hier vast verkenners op af hebben gestuurd. Via tropisch strand en lagune kom je bij een koraalrif. In twee tanks een presentatie van het nachtleven. Het sluitstuk zijn de haaien achter een eendelig, gebogen panoramavenster van 6 bij 20 meter gemaakt van 3,5 cm dik PPMA. Zeker in 1998 de grootste aquariumruit ooit.

Moderne architectuur
Er is ook moderne vormgeving. Rimba is sinds 2009 herkenbaar aangepast voor tijgers en beren. Binnen veel glas en hout en buiten veel bush tussen dieren en publiek. In 2012 is de rondweg tot en met de ingang af. De opgang naar de zoo kreeg brede traptreden waarop mensen ook neerstrijken. Bovenaan de trap een warm welkom in de vorm van een groep dierenbeelden. Achter het stokstaartenverblijf (een "Hagenbeck") doemt speeltuin Kids jungle (2012) op met golvende lijnen die organische vormen maken en geraffineerd gebruik van glas.

Vanaf 1913 is Fazanterie Buitenlust in 's Heerenburg als Burgers' Dierenpark open voor publiek. Elf jaar later krijgt het Openluchtmuseum in Arnhem Johan Burgers als buurman. Hij en zijn vrouw hebben altijd een koffertje klaar staan om elk moment inspiratie in een andere dierentuin te kunnen opdoen. De Hagenbeckverblijven à la zoo Hamburg hebben te maken met de vriendschap tussen Johan Burgers en Carl Hagenbeck.

Na de oorlog bouwen dochter Lucie Burgers en schoonzoon Reinier van Hooff de beschadigde zoo opnieuw op en experimenteren kort met de naam Burgers' Natuurdierenpark.

Antoon van Hooff, directeur van 1962-2004 ontwikkelt Burgers' Safari, Bush en Ocean. In 1968 is het leeuwenpark het eerste in zijn soort op het Europese vasteland. Mensen tuften er met de auto doorheen, later met een treintje en sinds 1995 zijn de dieren alleen vanaf een 250 meter lange overdekte loopbrug bekijken. Van Hooff lanceert het woord safaripark zelfs. Met ook al de eerste chimpanseekolonie in een dierentuin (1971) bezorgen Antoon en broer/bioloog Jan van Hooff de ethologie in Nederland veel aanzien. Zoo en wetenschap gaan hier hand in hand. Met Burgers’ Bush (1988) komt Van Hooff alweer met iets spectaculairs dat hij ecodisplay doopt. In 2008, opent Burgers ecodisplay nummer 6: Rimba.

Opvolger Alex van Hooff brengt het masterplan 2006-16 met onder meer de rondweg en efficiënt energiegebruik. Vanaf 2013 mag de dierentuin zich "Koninklijke Zoo" noemen.

Je kunt een leuke middag hebben en tegelijkertijd commentaar. De look and feel van de oude onderkomens en de autonome hallen verschilt sterk. De Hagenbeckverblijven lijken onderweg naar verval. Worden ze omgekat of gaan ze het redden? Kauw nog een tijdje op de term climate shell. Does not translate well. Maar vergelijk je het met een intensive care couveuse dan kom je toch uit bij: ecosysteem. De hallen waarin de ecodisplays de werkelijkheid dicteren (Baudrillard) zijn net intensive care couveuses. "Oude ideeën hebben soms nieuwe gebouwen nodig. Nieuwe ideeën hebben oude gebouwen nodig", zei Jane Jacobs. Dat zal het zijn. Natuurlijk werkt de gebogen ruit waarachter haaien zwemmen wel, maar hij mag groter! Je ziet vooral silhouetten van bezoekers en buggy's voor dit venster op de oceaanwereld. Rondom de buitenverblijven en in de betimmerde kozijnen doen de Veluwse bomen leuk mee.