Parijs Ménagerie

De Ménagerie past niet in de traditie van de Franse landschapsarchitectuur. Zo recht, plat en symmetrisch als de Jardin des Plantes, zo romantisch is de Ménagerie. In deze Engelse landschapstuin kronkelen de paadjes lustig op een relatief klein oppervlak van 5,5 hectare. Hoogteverschillen zorgen voor fijne doorkijkjes.

De illusie van een stukje authentiek ogende wilde natuur, hartje Parijs!

Napoleon en 19e-eeuwse gebouwen
Twee opdrachten van Napoleon zorgen voor een doorbraak in een beginperiode vol problemen met geld, gezondheid, architectuur en voedsel. Voor de dieren die van zijn expedities mee naar Frankrijk komen, laat hij in 1804 la Rotonde bouwen in de vorm van het kruis van het Legioen van Eer, opgeleverd in 1812. Op oude afbeeldingen zie je olifanten, giraffen en nijlpaarden rondom het gebouw. Twee eeuwen later scharrelen er reuzenschildpadden op het grasperk rond en is het gebouw in gebruik als ruimte voor tijdelijke tentoonstellingen.

In 1805 volgt een opdracht van Napoleon voor berenkuilen. Voorjaar 2006 zijn deze bewoond door binturongs (beermarters) aan de ene en rode panda's aan de andere kant.

Drie complexen die daarna zijn opgetrokken bestaan inmiddels niet meer: een roofdierenhuis (1821), een roofvogelhuis (1825) en het apenhuis (1837).

19e-eeuwse gebouwen die aan de oorspronkelijke gebouwtjes uit 1802 zijn toegevoegd

• de berenkuilen (1805)
• la Rotonde (1802-1812)
• de in een halve cirkel opgetrokken oude fazanterie (1827)
• het reptielenpaleis (1870)
• en de nieuwe fazanterie (1881)
• en de grande volière (1888) als apotheose

20e-eeuwse verblijven

• het wintergebouw (1905)
• een klein apenhuis (1928)
• een vivarium (1926)
• een nieuw apenhuis (1936)
• en het roofdierenhuis (1937)

Vivarium, apenhuis en roofdierenhuis, de gebouwen die tussen de twee wereldoorlogen verrezen, hebben art déco-karakteristieken. Alle gebouwen van de Ménagerie zijn in 1993 tot monument verklaard.

21e eeuw

• 2003 De berenkuilen worden geschikt gemaakt voor binturongs en rode panda’s
• 2008 Wegens verbouwing gesloten
• 2012 Roofdierenhuis gerenoveerd
• 2013 Aanleg van de volière des déserts
• 2015-2020 Renovatie Reptielenpaleis (1874) en Apenhuis (1936).

Franse revolutie
Officieel dateert de Ménagerie van november 1794, het tijdperk van de Franse revolutie. De eerste dierenverzameling bestaat uit de vorstelijke menagerie van Versailles, die van de hertog van Orléans en uit inbeslaggenomen dieren; straatoptredens met dieren zijn dan net verboden. Door te benadrukken dat tentoonstelling van dieren leerzaam is voor de Parijzenaars en voor onderzoekers als Cuvier, voorkomen 18e-eeuwse wetenschappers dat de koninklijke dierencollectie eraan gaat. Hun strijdbaarheid past bij de Franse revolutie. Daarnaast vervult een menagerie een diplomatieke functie, is de gedachte geweest. Waar anders dan in een dierentuin moet je de dieren die machtige Afrikaanse of Aziatische heersers zo graag cadeau deden, laten?

En zeau komt het, dat wij nog altijd in hoffelijk tempo door de Ménagerie kunnen schrijden.

Het verhaal van de giraf
In 1826/7 legt een giraf met drie melkkoeien als witte motor de 880 kilometer van Marseille naar Parijs te voet af. Overal stromen mensen toe om voor het eerst in hun leven een blik te werpen op dit diplomatieke geschenk van de pasja van Egypte aan de koning van Frankrijk. Het blijkt moeilijker de massa's te bedwingen dan het Afrikaanse wilde dier dat braaf onder een dekje met Franse lelies achter de koeien aanstiefelt, zoals in Egypte al aangeleerd. Wanneer het gezelschap 6 maanden later bij de Ménagerie in Parijs aankomt, wordt de giraf aan koning Karel X gepresenteerd en als een koninginnetje toegejuicht. Er volgt een rage waarbij talloze op giraffen geïnspireerde accessoires en dessins op de markt komen. De beroemdheid leeft nog 18 jaar in de Ménagerie waarvan 13 zonder soortgenoot. Een jaar later zal de eerste giraf in Wenen eenzelfde giraffenmanie ontketenen.

Beleg van Parijs
Tijdens het Beleg van Parijs (1870/1) is het voedseltekort zo nijpend dat de dieren in de Ménagerie zijn geslacht en opgegeten, ook het enige paar olifanten.

Altijd leuk om vanuit de Jardin des Plantes de Ménagerie in te lopen. Oude bomen, oude gebouwen, de stad maakt wat herrie op de achtergrond, een echte stadszoo.