München zoo, Tierpark Hellabrunn

Olifantenhuis 1914, 2016
Het dikhuidenhuis in neo-Byzantijnse stijl is lang het enige dierenonderkomen met verwarming. Het okergele gebouw van 1914 heeft hoefijzerdeuren met bovenlichten en vier zijkoepels. De hoofdkoepel reikt 18 meter hoog en laat verrassend veel daglicht binnenstromen. Deze grote, vrijdragende koepel van gewapend beton en glas is een wereldprimeur. Alle koepels dragen een ornament van meer dan een meter hoog en voorzien van een laagje bladgoud. Een eeuw later worden de ammoniakdampen van de olifantenurine het gebouw fataal. Als een deel van het plafond het begeeft sluit de olifantentempel in 2010 om in 2016 grotendeels als replica van het oude gebouw weer open te gaan. Op de resterende fundamenten en gemoderniseerd. De koepels zijn nu van staal en glas, en dampen worden afgevoerd. Kosten: €22 miljoen.

Architect 1914: Emanuel von Seidl
Architect 2010: w|g|p Architektur und Stadtplanung GmbH

Grote volière 1980
Lichtgewicht structuren, vloeibaarheid, oriëntatie op de natuur maar ook op samenwerken en kennisdelen kenmerken Otto Frei die kort na zijn overlijden de nobelprijs voor architecten kreeg, de Pritzker Prize.

Koning van de luchtkastelen!

Je ziet het allemaal terug in de tot de hemel reikende volière in Hellabrunn. Het verblijf meet 5000m2 en is 18 meter hoog en is bekroond met de Prijs van de Duitse architectenvereniging.

Het hangend draadgaas vervangt alles wat met kooi te maken heeft door wolk.

Architect: Huisarchitect Jörg Gribl, Otto Frei en Ted Happold

Aquarium en apenverblijf 1936 en verder
Het oorspronkelijk apenverblijf met ondergronds aquarium is van 1936. Inmiddels is het bijna een zoo van 4600m2 in een zoo.

De uitbreiding voor breedneusapen is van 1984 en in 2001 komt er een oerwoudhuis (nieuwbouw) met buitenruimte bij. Via een geheime tunnel kunnen de gorilla's heen-en-weer tussen binnen- en buitenverblijf. Binnen zitten de apen achter glaswanden. Het bezoekersdeel kan vollopen en rumoerig zijn.

In 2006 is het oude gorillaverblijf omgebouwd voor orang-oetans. Buiten wekken de masten, het net en de beplanting samen de suggestie van bomen in het oerwoud. Klimtuig is vastgemaakt aan bomen en net.

In 2017 is de aparte kassa (monument) die het verblijf tot 1969 in gebruik had aangepast.

Het is niet echt een verzamelgebouw, eerder orthogonaal: 90 graden tegen elkaar, maar verder totaal verschillend. Binnen heb je geen overzicht. Een soort Ikearoute voert langs alle dieren.

Architect 1936: Max Koch
Architect 2001: Kochta Architekten en Smets Architekten
Architect 2006: J2M Architekten

Neushoornhuis 1990
Heeft kleur en vorm van een pantsertank om niet te zeggen een... pantserneushoorn. Van afstand zie je een mosselvormig dak met futuristische openingen.

Architect: Kochta Architekten

Jungletent 1996
Twee masten van 17 meter steunen een symmetrisch tentdak gemaakt van een raster van stalen kabels en luchtkussens. Pylonen aan de rand verankeren de constructie. Met verwarmde muren, vernuftige luchtcirculatie en veel planten zijn de tropen op 1500m2 nagebootst. Een vallei met rivier, waterval en langsvliegende vogels spelen in op het oerwoudgevoel. Laat staan de leeuwen achter kogelvrije glaswanden die op een slim schuin geplaatste verhoging beginnen.

Architect: Kochta Architekten

Pinguïnverblijf 2011
Dit is van dezelfde architect die in 2006 het pinguïnverblijf in zoo Wuppertal heeft ontworpen.

Architect: Peter Rasbach

Giraffenhuis 2013
Voor dit energie-efficiënt gebouw van 770m2, is in 2015 de Groene Productprijs uitgereikt.

Architect: Dan Pearlman

Opgericht in 1911 op initiatief van de dierentuinvereniging van luitenant-kolonel Hermann von Manz en enkele notabelen. Geldgebrek dwingt tot sluiting in 1922. Wat niet afgebroken of ontmanteld wordt, raakt in verval. Vanaf 23 mei 1928 maakt bioloog Heinz Heck er een Hagenbecktuin met panorama's van. De hoge grondwaterspiegel helpt hem een flink handje. Veel verblijven hebben watergrenzen en de bezoekers daardoor ongehinderd zicht op de dieren. Heck presenteert de dieren voor het overgrote deel per werelddeel: de eerste "GeoZoo" ter wereld. Hiermee zet hij een trend.

Dezelfde directeur Heinz Heck experimenteert in de jaren 1930 met het terugfokken van uitgestorven rasdieren die later Heckpaarden en -runderen zullen heten. Samen met broer Lutz die in The Zookeepers Wife een oogje op Antonina had. Hun link met de nazipartij is onmiskenbaar. Heckrunderen grazen ook in Nederland bij de Oostvaardersplassen. Heck blijft aan tot 1968.

In de Tweede Wereldoorlog sluit Hellabrunn 1944-1945 door bomschade. In 1972 ligt er een uitbreidingspan en in 2011 een masterplan. Uiteindelijk wil men het geo-concept verfijnen. Rasem Baban, directeur vanaf augustus 2014, is van huis uit architect.

De tuin was groot en de stemming ook, dat wil zeggen tot grote Münchener hoogten gestegen met enkele deelnemers gamelanfestival. We blijven lang in het reusachtige aquarium tot en met apencomplex hangen. Dat is dan ook een zoo in de zoo. De dierentuin ziet de apen graag met ballen spelen, kasten vol. Soms gevuld met snacks. Drie schooljongens, braaf aan het tekenen, schrikken als bal en aap door het raam rollen. Bijna. In Apenwereld Noord een speelkamer voor de gorilla's, antropomorf. In het aquarium opstellingen waar je omheen kunt lopen zoals in de Batu Secret Zoo. Blijft leuk interaction design. Het neushoornhuis heeft een en ander van de pantserneushoorn geleend. Ook had iemand een hoorn geleend. Horror. Van de grote volière zou je een platte luchtfoto moeten kunnen maken. Otto Frei is de inspiratiebron voor iedereen die vogelverblijven ontwerpt. Misschien kom ik terug met een hoffotograaf.